چالش آب و لزوم اصلاح الگوی مصرف در بخش معدن
به گزارش مستر كار آمارهای وزارت نیرو نشان داده است میانگین مصرف آب در كشور نسبت به مدت مشابه سال گذشته، حدود ۱۲ درصد افزایش داشته است كه بخشی از آن به بخش صنعت و معدن متعلق می باشد.
روند مصرف افزایشی مصرف آب این روزها هم به سبب گرم شدن بیش از اندازه هوا و هم گسترش بیماری کرونا اجتناب ناپذیر به نظر می آید، اما می توان با اقدام های لازم که شاید کوچک و کم هزینه باشند، مصارف را به شکلی مدیریت کرد تا امکان تأمین آب برای همه هموطنان در این شرایط سخت، فراهم گردد.
واقعیت اینکه استفاده از تجهیزات کاهنده مصرف، اصلی ترین و مهم ترین گام در اعمال مدیریت صحیح بر مصرف آب به شمار می روند، اما این تجهیزات چگونه و چه میزان در کاهش مصرف موثرند، نیازمند بررسی های کارشناسی است.
مرکز پژوهش مجلس شورای اسلامی قبل از این در یکی از مطالعات خود به بررسی مدیریت منابع و اصلاح الگوی مصرف آب در بخش معدن و صنایع معدنی ایران پرداخته بود و دستاوردهای بین المللی را در این ارتباط را اطلاع رسانی کرد.
ضرورت حساسیت شرکت های معدنی در مصرف آب
به گزارش مستر کار به نقل از ایرنا، مصرف آبِ یک شرکت یا مجتمع معدنی که به طور نامتعارف و غیربهینه باشد و یا بر کیفیت آب تاثیر منفی بگذارد، باعث بروز درگیری با سایر بخش های صنعتی به خصوص کشاورزی و جوامع محلی و مشکلات اقتصادی می شود.
واقعیت اینکه دولت ها و یا مقام های محلی مسوول تنظیم مصرف آب هستند، اما لزوم دارد تا شرکتهای معدنی فراتر از مقررات موجود نسبت به مصرف آب حساسیت نشان دهند، خصوصاً که در این بخش ظرفیت کنترل و نظارت دولتی محدود است.
تصفیه زهاب ها و پسآب های معدنی حاصل از عملیات فرآوری و استخراج معادن امری ضروری می باشد، چونکه روی آبخوانهای محلی اثرگذار می باشد و می تواند آثار نامطلوبی در سطح محلی داشته باشد. نقشی که این شرکت ها می توانند در تأمین جوامع آب محلی، بوسیله مشارکت با سازمان های غیردولتی و یا با بهره گیری از امکانات خود ایفا کنند، بسیار قابل توجه است.
ایران و جایگاهش در مصرف آب
مصارف آب در دنیا برمبنای آمار جهانی، متوسط مصرف آب در جهان شامل حدود ۷۰ درصد در بخش کشاورزی، ۲۰ درصد در صنایع و انرژی و بقیه مصارف عمومی است و سهم معدن حدود ۰.۲ درصد دیده شده است.
آمارهای بین المللی گویای آنست که ۳۳ کشور در جهان با بحران آب روبرو هستند که ۱۴ کشور در خاورمیانه قرار دارند در صورتیکه با افزایش رشد جمعیت و توسعه شهرها و زیرساخت ها برای محصو لات فلزی، افزایش تقاضا در بازار وجود خواهد داشت و به دنبال آن هم افزایش مصرف و تقاضای آب مطرح می شود و ایران هم در شمار کشورهایی است که با بحران جدی آب روبرو است.
بیشترین و کمترین مصرف کنندگان
نتایج تحقیقات انجام شده بین المللی هم نشان داد که از میان فلزات آهن، فولاد، طلا، مس، آلومینیم، محصولات سیمانی و شن و ماسه، بیشترین مصرف آب مربوط به تولید فلز طلا و بعد از آن تولید فلز مس است.
همچنین در مقابل صنعت شن و ماسه و سیمان پایین ترین میزان مصرف آب را به خود مختص کرده است.
طلا رکورددار مصرف آب
به گزارش مستر کار به نقل از ایرنا، برای تولید یک کیلوگرم فلز طلا از خاک طلا در حدود ۴۰۰ مترمکعب آب نیاز است و این رقم برای تولید هر تن فلز مس به حدود ۲۰۰ مترمکعب می رسد.
مطالعات انجام شده در مورد طلا حاکی می باشد، مصرف آب برای تولید این فلز در ایران تقریباً پنج برابر مصرف جهانی است و باید اقدام های لازم برای رفع این مشکل به مورد اجرا گذاشته شود.
طرح بازیافت آب حالا در مجتمع طلای موته (اصفهان) در حال انجام می باشد که بر طبق اظهارات مدیران مجموعه موته بعد از آغاز طرح، امکان بازیابی بیش از ۸۵ درصد از آب مصرفی وجود خواهد داشت، این در حالیست که حالا ۱۰ درصد از آب مصرفی به مدار بازگردانده می شود.
بررسی آب مصرفی برای تولید مس
میزان مصرف آب در مجتمع سرچشمه (کرمان) در سه بخش تولیدی تغلیظ، لیچینگ و پالایشگاه به ازای محصول تولیدی آن سالهای ۹۷- ۱۳۹۳ نشان میدهد که روند مصرف در سه بخش مزبور کاهشی است، هرچند که مس بعد از طلا بیشترین میزان مصرف آب را دارد.
سال ۹۳ در واحد تغلیظ هم ۱۵.۵ متر مکعب آب به ازای هر تن تولید مصرف شد و در واحد لیچینگ هم ۱۷.۸ متر مکعب آب به ازای هر تن محصول به مصرف رسید و در پالایشگاه ۱.۸ متر مکعب آب به ازای هر تن محصول به مصرف رسید.
سیمان کمترین مصرف کننده
میزان مصرف آب برای تولید هر تن سیمان معمولی در حدود ۲.۶ مترمکعب است و در واقع میزان مصرف آب در هر یک از واحدهای تشکیل دهنده کارخانه هم بستگی دارد.
مصرف آب برای تولید هر تن سیمان پورتلند حدود دو تا ۲.۶ مترمکعب قید شده است.
شن و ماسه
میزان آب مصرفی در صنعت شن و ماسه بسیار متغیر و تابع ظرفیت ورودی است و بنابر مطالعات انجام شده مقدار آب مصرفی در ماسه شویی های معمولی بسته به ظرفیت ورودی آن می تواند بین ۳۰۰ تا یکهزار و ۵۰۰ مترمکعب بر ساعت متغیر باشد.
ضرورت بازبینی در مدیریت آب زنجیره فولاد
مطالعات پژوهشی و میدانی در زمینه میزان مصرف آب در صنایع تولید فولاد خام (میانی) و گندله سازی و آمار و مقایسه آن با استانداردهای موجود در دنیا نشان میدهد که کارخانه های تولید فولاد و گندله سازی در کشور نیازمند بازبینی اساسی در زمینه مدیریت منابع آب و اصلاح فرایندهای مصرف و بازیافت آب هستند.
چالش های عمده مدیریت منابع آب در بخش معدن و صنایع معدنی
چالش های عمده مدیریت منابع آب در بخش معدن و صنایع معدنی ضرورت مدیریت مصرف آب در معدنکاری و واحدهای فراوری مواد معدنی امری ضروری می باشد، چونکه از یک طرف تناسب بین نیاز واقعی در برداشت آب از منابع محلی را تنظیم می کند که این امر امکان دسترسی بیشتر برای مصرف در بخش های دیگر را فراهم نموده و از جانب دیگر باعث کاهش ورود پساب های معدنی به محیط اطراف شده و هزینه حفاظت از آبخوان ها و آبریزها را می کاهد.
بررسی ها نشان میدهد مهمترین دغدغه مدیریت منابع آب در بخش معدن و صنایع معدنی شامل، کاهش میزان برداشت آب از منابع محلی در دسترس، افزایش امکان در دسترس بودن آب برای بخش های دیگر محلی و منطقه ای، افزایش راندمان راندمان آب به ازای هر تن محصول تولید شده، کاهش حجم پساب های معدنی و فرآوری و کاهش درجه ریسک ورود آنها به محیط زیست در بررسی چالش های در رابطه با آلودگی آب در صنایع معدنی و لزوم بازیافت آن همچون موارد است.
همچنین دو رویکرد عمده، جلوگیری از مصرف بیش از اندازه آب و آلودگی آن در منبع که به مفهوم کاهش حجم پساب و در نتیجه آلودگی حاصل از آن است. دوم، جمع آوری پساب و تصفیۀ آن جهت استفاده مجدد یا تخلیه در محیط زیست. اجبار به پرداختن به این رویکردها، تعیین استانداردها و مقررات الزم برای تصفیه پساب است.
مصرف غیر بهینه آب برای تولید محصولات معدنی و پایین بودن نرخ راندمان فقدان نگرش اقتصادی به آب در کشور، محدودیت منابع مالی برای تأمین آب مورد نیاز صنعتی و معدنی، فقدان نظام مدیریت یکپارچه منابع آب، کمبود خدمات و صنایع پشتیبانی بخش آب، خوداتکایی نداشتن مالی و رشد خصوصیات بنگاهداری اقتصادی در نظام مدیریتی آب، آلودگی منابع آب مصرفی در بخش صنعتی بواسطه انواع پساب ها و پسماندهای دارای منشأ صنعتی و معدنی، استفاده نکردن مجدد از پساب های گوناگون در بخش معدن و صنایع معدنی، بی توجهی به میزان و نوع مصارف آب در صنایع معدنی از دیدگاه اقتصاد آب قسمتی از شاخصهای مورد توجه در این بخش است.
راهکارهای پیشنهادی
معادن و صنایع معدنی به شکل پراکنده در سطح کشور توزیع شده اند و توجه به موقعیت این واحدهای معدنی و صنعتی از منظر دسترسی به منابع آب اهمیت زیادی دارد و برای نمونه کارخانه های فراوری مواد معدنی، بیشتر در استان های میانی کشور مانند کرمان، خراسان های رضوی و جنوبی، یزد و بخش هایی از تهران و استانهای مرکزی قرار گرفته اند.
همین طور بخش عمده ای از کارخانه های فراوری هم در مناطقی قرار گرفته اند که افت مخازن آبهای زیرزمینی در آنها مشاهده شده است و در این نواحی باتوجه به آب و هوای خشک و شرایط هیدرولوژیکی حاکم بر آنها، برداشت آب به شکل عمده از منابع آب زیرزمینی انجام می شود و این در حالیست که در بخشهای شمالی و غربی کشور روان آبهای سطحی نقش پیشرو در منابع تأمین کننده آب ایفا می کنند.
بهره برداری از معادن، ابتدا در قسمت های پرعیار کانسارها شروع شده و بتدریج با کاهش ذخایر پرعیار، استفاده از مواد معدنی کم عیار مورد توجه قرار گرفته است و معدنکاران مجبور به استفاده از -روشهای مختلف کانه ارایی شده اند.
امروز در بیشتر روش های کانه ارایی، آب عامل اصلی و تعیین کننده است و در ایران منابع آب محدود بوده و در پاره ای موارد در نزدیکی معادن امکان دسترسی به منابع آب وجود ندارد و در نتیجه باید از فواصل دور تا محل معدن حمل شود.
بنابراین در این معادن هزینه های تأمین آب بهره برداران معادن را برای کانه ارایی و تهیه مواد قابل عرضه به بازار، مجبور به استفاده بهینه از منابع آب می کند و به سمت بازیابی آب و روش هایی که آب کمتری مصرف می شود، حرکت می کنند. اما در مناطقی که آب در دسترس معدنکاران و کارخانه های فراوری است، هم اکنون به سبب اصلاح نشدن قیمت آب، نیروی محرکه کافی برای حرکت به سمت مدیریت منابع و اصالح الگوی مصرف ایجاد نشده است و اجبار است تا دراین زمینه برنامه ریزی شود.
به طور کلی راهکارهای کاهش و تأمین آب تازه مصرفی در معادن و واحدهای فراوری مواد معدنی را میتوان به دو بخش تقسیم کرد. ۱ )کنترل و بازیابی، ۲ )استفاده از منابع جایگزین در بخش کنترل و بازیابی بهکارگیری شبکه کنترل و اندازهگیری آب ورود به کارخانه، استفاده از تینکرها با کارایی مناسب و استفاده از آب برگشتی و بازیابی آب از باطله ها و سدهای باطله انجام می شود.
اصلاح قیمت آب برمبنای برنامه مدون و اعلام این برنامه به فعالان بخش معدن و صنایع معدنی برای ایجاد انگیزه و تحرک بمنظور افزایش راندمان، مدیریت منابع و اصلاح الگوی مصرف آب. اصلاح قیمت باید با در نظر گرفتن مزیت های کشور و حفظ توان رقابت پذیری معادن و صنایع معدنی صورت گیرد و برای واحدهای صنعتی و معدنی پرمصرف عوارض و جریمه مصوب شود.
همچنین اصلاح الگوی مصرف و مدیریت پساب - فعال شدن سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور بمنظور پتانسیل یابی آبهای کارستی برای تأمین آب بخش معدن و صنایع معدنی برمبنای اهداف پیش بینی شده در نقشه راه معدن و صنایع معدنی ( ۱۴۰۰- ۱۳۹۷) همچون محورهای پیشنهادی است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب